“Kì thực trên mặt đất vốn làm gì có đường, người ta đi mãi thì thành đường thôi” – Cố Hương, Tác giả: Lỗ Tấn
Nhiều người có cùng 1 hướng đi, thế nên họ tìm đường, cứ như vậy những người theo sau sẽ nhìn thấy con đường dễ dàng hơn rất nhiều. Nghề Product dù sao cũng là một nghề mới và hầu hết sinh viên mới ra trường đều chưa biết về nó, tuy nhiên bây giờ cũng đã khá phổ biến và thật ra mọi người có thể search về nghề này trên google bằng tiếng Việt rồi, vậy nên mình sẽ đi sâu hơn vào con đường tiếp theo, con đường để trở thành 1 Senior Product Manager!
Thông qua bài viết này, em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến 2 người anh đầu tiên đã cho em được biết và bén duyên với công việc Phát triển sản phẩm: Anh Trần Đức Long (Kudo) – Product Lead, Co-Founder iSoft và Anh Nguyễn Minh Anh (Thương Long) – Cán bộ cấp rất cao tại VTC Pay.
Khi nhìn lại thời gian vừa qua, chính mình cũng nhận thức được rằng mình đã phải mò đường rất nhiều, đó là lý do mà mình viết bài này, rất mong câu chuyện của mình có thể giúp các bạn Fresh, Junior hơn có thêm 1 gợi ý trong hành trình của các bạn.
Thực tế trong org chart của hầu hết các doanh nghiệp hiện nay, ai rồi cũng sẽ phải làm thực tập sinh (Intern), rồi sau đó 1 ngày đẹp trời bạn sẽ trở thành CPO (Chief Product Officer) hoặc Phó giám đốc phụ trách sản phẩm (VP – Vice President of Product) (*)
Vậy ở giữa ngày đầu tiên và ngày đẹp trời đó thì sẽ là những chuỗi ngày nào? Sau đây là 3 cột mốc quan trọng:
- Trở thành 1 Senior Product Manager (Nội dung chính của bài này)
- Trở thành người quản lý các PM (Có thể là Group PM, PM Lead hoặc là trưởng phòng Product …)
- Trở thành người quản lý của những người quản lý PM (Có thể gọi là Product Director)
Với kinh nghiệm ít ỏi của mình trong lĩnh vực này, trong 3 cột mốc kể trên thì quãng thời gian khốn khó nhất và dài nhất là cột mốc đầu tiên, từ PM đến Senior PM. Nhìn lại con đường của chính mình, xin mạn phép đưa ra con số trung bình là 3 năm cho quãng thời gian này, sau đó là 1 – 2 năm để trở thành PM Lead và 2 – 3 năm nữa để trở thành Product Director.
Do đó, việc rút ngắn chặng đường trở thành Senior PM sẽ thúc đẩy quá trình sau đó, ngày đẹp trời sẽ tới sớm hơn rất nhiều.
OK! Hãy bắt đầu với câu hỏi chính hôm nay:
“Làm thế nào để trở thành 1 Senior Product Manager”
Từ khi là một PM mới vào nghề, nhìn các anh chị Senior làm việc và trao đổi mình luôn rất choáng ngợp, đặc biệt là chị gái đã mentor mình hồi đó (Ms Thoa Tran ^^), chị toàn nói những điều mà mình không hiểu thậm chí còn chả nắm bắt được chị nói về cái gì. (Em rất xin lỗi chị T.T). Và đặc biệt hơn nữa là mình thấy các công việc chị làm hàng ngày “không khác gì” của mình.
Con mắt ngây thơ ngày ấy khiến mình luôn cảm thấy là chỉ cần mình làm 1 cách chỉn chu và chính xác những việc của 1 PM thông thường: Họp team, viết yêu cầu sản phẩm, tạo user flow, review thiết kế … là đã có thể trưởng thành và trở thành Senior. Tuy nhiên, sự khác biệt lại nằm ở việc: “Tại sao chúng ta làm những việc đó?”
Hãy xem ví dụ sau để hình dung về sự khác nhau giữa 2 cấp độ:
Product Manager |
Senior Product Manager |
|
|
Trong nhiều trường hợp, các PM rất ít khi tham gia vào quá trình xây dựng 1 chiến lược sản phẩm như vậy, nên nếu như các bạn chỉ nhìn vào các yêu cầu tính năng hay sản phẩm, build nó rồi tung nó ra thị trường thì mình nghĩ là các bạn sẽ mất thêm thời gian để trở thành Senior Product Manager. Đừng biến mình thành những cỗ máy viết mô tả sản phẩm nhé các bạn !!!
Để tiếp tục đi sâu hơn, sau đây là 3 điều mà 1 PM sẽ phải luyện tập và học hỏi:
- Xây dựng và phát triển chiến lược sản phẩm
- Tự đưa ra quyết định & Đọc thần chú với sếp của bạn
- Hiểu rõ sự ảnh hưởng đến của team khác trong công ty
Xây dựng và phát triển chiến lược sản phẩm
Một Senior Product Manager chịu trách nhiệm phát triển và khởi xướng một chiến lược dẫn đến kết quả có lợi cho khách hàng và doanh nghiệp .
Chém gió ra một một tương lai đầy màu hồng và tìm ra con đường tốt nhất để đạt được điều đó. 1 Senior đảm bảo rằng mọi người hiểu chiến lược và đồng ý làm theo, tìm kiếm các nguồn lực cần thiết, thuyết phục cấp trên về việc tập trung nguồn lực để đạt được kết quả mong muốn.
Bước đầu tiên trên con đường này là dành thời gian cho các công việc chiến lược.
Nếu bạn luôn quan sát và suy nghĩ về chiến lược trong quá trình làm việc hàng ngày, thì việc bắt đầu một chiến lược thường không mất nhiều thời gian. Trong thực tế, nếu bạn thực sự không thể tập trung thời gian vì team Dev/QA/QC … của bạn cần bạn trao đổi quá nhiều, vậy hãy luyện tập các kỹ năng cần có của 1 PM để công việc hàng ngày diễn ra nhanh hơn (Google xem kỹ năng cần có là gì nhé vì mình chưa viết mấy bài này :)) ). Dục tốc bất đạt, để hoàn thiện tất cả các kỹ năng cần có của PM 1 cách thuần thục nhất, thường chúng ta sẽ nếm trải rất nhiều đau thương và khổ cực (Bao nhiêu ông ở trên dí) nên quá trình này mình nghĩ sẽ rơi vào khoảng 1 – 2 năm.
Chiến lược có ba phần: (1) Product Vision, (2) Framework và (3) Product Roadmap.
Để bắt đầu với Product Vision, hãy viết về tương lai với người dùng đang sử dụng sản phẩm của bạn và làm nổi bật việc họ cảm thấy happy như nào khi được sử dụng nó. Công việc này rất giống với việc bạn tán 1 cô gái, hãy vẽ ra cho cô ấy thấy viễn cảnh 2 bạn sẽ ở bên nhau hạnh phúc thế nào, thú vị như thế nào so với trước đây (Bạn Trung của mình dạy mình thế =)) )
Đây là 1 ví dụ cho TH làm ứng dụng bán xe ô tô:
Trước đây, tôi luôn phải lên website và thao tác rất nhiều để đăng bán 1 chiếc xe, việc đó phải lặp đi lặp lại ngày này qua tháng khác. Hiện giờ tôi chỉ cần thả lưng trên sofa và chỉ với vài click, chiếc xe của tôi đã sẵn sàng tiếp cận với hàng triệu người dùng Internet!
Với Framework, hãy viết ra thị trường mục tiêu, những điểm đau (pain points) của người dùng và đưa ra chiến lược hoặc những điểm khác biệt mà bạn tin rằng sẽ giải quyết được vấn đề đó. Đưa ra 1 số chiến lược khác hoặc so sánh với đối thủ để phân tích (Dạng kiểu SWOT) để thuyết phục rằng cách tiếp cận của mình tốt hơn.
Đại lý bán xe mở ra ngày càng nhiều, họ phải đối mặt với sự cạnh tranh cao vì người dân có thu nhập cao chỉ tập trung tại các thành phố lớn. Họ có thể sử dụng kênh tiếp thị trực tuyến để tiếp cận nhiều khách hàng hơn và cập nhật thông tin bán hàng nhanh nhất có thể.
Với Product Roadmap, hãy viết ra một kế hoạch sơ bộ cho mục tiêu công việc của vài tháng sắp tới, tốt nhất là nên theo 1 trình tự và nhóm chúng lại 1 cách hợp lý. Nó có thể là:
Quý I: ra mắt tính năng đăng tin. Quý II: ra mắt tính năng báo cáo thống kê hiệu quả. Năm tới: bắt đầu tạo các chức năng trả phí như: Đẩy tin đăng bán lên đầu, gửi tin nhắn tự động cho khách hàng …
Chiến lược của bạn không cần phải hoàn hảo ngay từ đầu, nó sẽ thay đổi khi bạn có những insight mới, nhưng bắt đầu với một chiến lược sẽ giúp bạn thực hiện các bước đi tốt hơn là không biết nên đi về đâu.
Dành thời gian để nghĩ về chiến lược là chìa khóa quan trọng để bạn tư duy như 1 Senior PM nhé!
Tự đưa ra quyết định & Đọc thần chú với sếp của bạn
Các Senior PM có thể và có quyền điều hành nhóm một cách độc lập
Cho dù là Senior hay không thì bản thân mình luôn phải khiêm nhường, hỏi ý kiến và nhận lời khuyên, nhưng Senior Product Manager phải khả năng duy trì nhóm sản phẩm của mình vận hành, làm việc với các bên liên quan, giải quyết vấn đề xung đột và ra mắt các sản phẩm / tính năng thành công mà không cần người quản lý cao hơn hướng dẫn.
Tự quyết định không chỉ là việc mình có khả năng, mà còn là tạo được sự tin tưởng để được phép làm việc đó.
Những mâu thuẫn thường hay xảy ra là cấp trên hoặc những người khác không hiểu tại sao bạn làm vậy nếu bạn luôn tự đưa ra quyết định.
1 câu chuyện đáng buồn với mình là hồi mới làm PM mình đã bị mắng rất nhiều vì tự đưa ra quyết định cho sản phẩm mà mình phụ trách, không cần bàn đến đúng hay sai, việc tự ra quyết định mà không thông qua cấp trên luôn khiến cấp trên khó chịu (Tin mình đi vì nếu là mình thì mình cũng khó chịu lắm ^^). Việc giao tiếp với cấp trên để dành được sự tin tưởng của họ là điều bắt buộc phải làm được.
Đến đoạn này, em xin phép cảm ơn anh Điệp – CEO VNP Group vì đã mắng chửi em suốt 2 năm em làm việc tại đây, em luôn trân trọng và yêu mến anh vì anh luôn thúc đẩy em trưởng thành hơn như vậy.
Có lẽ nhiều bạn đã từng làm cùng mình và nhiều bạn khác sẽ gặp các trường hợp không biết nên nói như thế nào với sếp về ý tưởng của mình. Nhiều khi mình chỉ dành thời gian ngồi đặt câu hỏi cho các idea của các bạn đó, chứ không phải đọc trước mô tả ý tưởng của các bạn, để các bạn tự trả lời và mình cũng hiểu rõ hơn. (Thật ra là lười đọc nhiều chữ lắm á các bạn). Tuy nhiên như mình chia sẻ, không phải ai cũng rảnh ngồi nghe mấy đứa mới ra trường chém gió đâu, nên hãy thử cách tiếp cận bằng câu thần chú này nhé:
Anh ơi, em đang gặp vấn đề như thế này ______, em nghĩ là em có thể giải quyết bằng cách ______. Anh thấy sao?
Không biết các anh/chị khác thấy thế nào, chứ hồi trước mình đã áp dụng câu này và đến giờ mình vẫn áp dụng như vậy với quản lý cao hơn của mình (Người anh hay like status và rất ít comment bài của mình :))).
Đừng đưa ra 1 vấn đề rồi mang đến và hỏi quản lý hay bất kỳ ai cách giải, hãy tự đưa ra 1 cách và lắng nghe phản hồi của họ.
Nếu giải pháp của bạn tốt, sếp của bạn có thể khen bạn, “Tuyệt vời!” và tin tưởng bạn hơn rất nhiều. Nếu có chỗ cần phải cải thiện, việc chủ động yêu cầu phản hồi chứng tỏ rằng bạn rất có trách nhiệm cho quyết định của bản thân và luôn sẵn sàng học hỏi!
Cố gắng sử dụng câu thần chú này vào lần tiếp theo khi bạn muốn chia sẻ ý kiến của mình hoặc yêu cầu sếp của bạn cho lời khuyên thử xem sao nhé!
Hiểu rõ sự ảnh hưởng của các team khác trong công ty
Bạn càng ở level cao, bạn càng phải đối mặt với những quyết định mà câu trả lời đúng không phải là 1+1=2 mà là nếu team A đạt được 1, team B đạt được 1 thì chúng ta có thể có 1+1=2
Vấn đề trong 1 sản phẩm luôn là để vận hành nó chúng ta cần nhiều team khác nhau: Sale, Marketing, Chăm sóc khách hàng, Kỹ thuật … với các công việc cụ thể khác nhau.
Luôn hiểu rằng tác động của mỗi team luôn sẽ có ít nhiều tác động đến kết quả cuối cùng của sản phẩm. Không có mục tiêu của team nào quan trọng hơn team nào, chỉ có mục tiêu cuối cùng là quan trọng nhất!
Người làm sản phẩm cần hiểu rất rõ tầm ảnh hưởng đó để áp dụng vào công việc hàng ngày, từ lên chiến lược đến việc ra quyết định để tất cả các team cùng đạt được mục tiêu của sản phẩm.
Công việc này cực kỳ phức tạp và rất khó để nắm bắt nếu bạn mới chỉ làm ở công ty trong 1 thời gian ngắn, 1 năm đôi khi cũng là quá ít để hiểu, do đó, hiểu doanh nghiệp, hiểu sự ảnh hưởng của các team khác sẽ là 1 điểm cộng giúp bạn nhanh chóng trở thành Senior Product Manager.
Tóm lại, hãy bắt đầu làm 3 việc này ngay hôm nay:
- Dành thời gian để tập trung vào chiến lược
- Tự suy nghĩ về giải pháp và đọc thần chú với sếp của bạn
- Tìm câu trả lời 1 + 1 = 2 đúng nhất bằng sự am hiểu về các team còn lại trong công ty
Cuối cùng, cố gắng nâng cao kỹ năng, mở rộng tầm ảnh hưởng của mình và đòi hỏi 1 sự promote không hề nhẹ cho lần review sắp tới nhé các bạn ^^
(*) Ở Việt Nam hiện này thì các DN lớn mình cũng mới chỉ biết là có vị trí Head of Product thôi còn CPO hay VP thì mình chưa biết (Bạn đọc comment nếu biết nhé).
Bài viết rất có chiều sâu, chủ blog nhận đồ đệ không ạ?
Mình sẵn lòng chia sẻ với tất cả mọi người.
Mình có share các info khác nếu bạn muốn connect trực tiếp nhé!
Em có thể liên lạc với anh qua kênh nào ạ
Bài viết tuy rất ít chữ, nhưng có lẽ để thấm và hiểu rõ thì cần rất nhiều thời gian để tu luyện và học hỏi. Cảm ơn anh rất nhiều vì đã chia sẻ ^^
Người ta nói rằng, đọc 1 cuốn sách là cách ngắn nhất để bạn trải nghiệm cuộc sống, góc nhìn của chính tác giả, ở đây khi đọc những chia sẻ của bạn, tôi như được nhìn thấy những điều bạn đã trải quá, những kinh nghiệm từ nhỏ đến lớn, từ lý thuyết cho đến thực tiễn, những điều mà có lẽ bạn đã phải rất nỗ lực, cố gắng rất nhiều thời gian, rất chân thực. Tôi sẽ ngóng chờ những bài viết tiếp theo của bạn.
Dành một lời khen cho tác giả nhé ạ, hiện tại em vẫn đang tập tành với các bước ở mức độ Product Owner nhưng đọc bài viết của anh, em đã có một chiếc view rõ ràng hơn cho con đường sắp tới của mình nè.